Elke boom of meerjarige plant die je in het landschap ziet staan, vertelt je iets over het ondergrondse myceliumveld.

De symbiose van mycelium met gewortelde planten bestaat al 600 miljoen jaar maar werd pas begin vorige eeuw herontdekt. Zonder deze symbiose zouden er (bijna) geen planten zijn want meer dan 90% van alle vaatplanten hebben doorheen de evolutie een positieve samenwerking met schimmels ontwikkeld.

Elke boom die je in het landschap ziet staan, vertelt ons iets over het ondergrondse myceliumveld. Zo wordt het mycelium al zichtbaarder dan enkel de paddenstoelen alleen. Binnen de Permycultuur (Permanente Mycelium Cultuur) is deze kennis onontbeerlijk bij het aanplanten van myceliumbossen. Deze bossen zijn gewenst en noodzakelijk om veerkrachtige voedsellandschappen te bekomen.

Al vanaf de ontkieming gaat de gewortelde plant of boom een relatie aan met Trichoderma schimmels die een beschermend schild vormen tegen ongewenste ondergrondse schimmels en bacteriën. Echter, de meest bekende samenwerkingsvorm is er één met de Mycorrhiza schimmel (Grieks voor wortelschimmel). Omdat het ondergronds schimmelnetwerk niet aan fotosynthese kan doen, ruilt ze suikers van gewortelde planten via een proces dat koolstof uit de atmosfeer onttrekt en vastlegt in de schimmels met water, mineralen en essentiële voedingsstoffen. Het myceliumnetwerk reikt dieper en is duizenden keren fijner vertakt in hyfen dan de wortels van de plant. Daardoor kan ze voedingsstoffen halen waar de plant normaal gezien niet aankan. Een samenwerkingsverband waarbij iedereen wint, ook wel een symbiose genoemd.

Omdat het ondergronds schimmelnetwerk van Mycorrhizza schimmels niet aan fotosynthese kan doen, ruilt ze suikers en koolstof van gewortelde planten met water, mineralen en essentiële voedingsstoffen.

Binnen de Mycorrhizza zijn twee soorten te onderscheiden: ENDO- en ECTOmycorrhiza. Van de planten die aan mycorrhiza doen, is 90% van de planten endomycorrhizaal en slechts 10% van de planten ectomycorrhizaal. Toch is deze laatste wereldwijd verspreid via het '“wood wide web” terwijl de endomycorrhizale slechts een plaatselijk veld vormen.

Dit komt omdat bij ENDOmycorrhiza de schimmel een verbinding aangaat tot in de cellen van de plant. De schimmel blijft de gastheer trouw. Maar wanneer de plant sterft, sterft ook de schimmel. Het water en de voedingsstoffen in het ENDOmycorrhizale veld worden ondergronds opgeslagen in kleine zakjes en deze planten moeten daardoor water bijkrijgen bij extreme droogte.

De endomycorrhizale velden zijn zeer plaatselijk en reikt tot waar de wortelschimmels van de endomycorrhizale planten met elkaar verbonden zijn. Van alle teelten in onze landbouw zijn meer dan 90% endomycorrhizaal. Deze teelten botsen op het veel sterkere ECTOmycorrhizale veld, dat met de grondstoffen gaat lopen. We beantwoorden dit fenomeen door in ons huidig landbouwmodel de grond te ploegen en te bemesten.

Een heel ander verhaal bij ECTOmycorrhiza: alhoewel deze symbiose maar bij 10% van de planten en bomen voorkomt, is deze wereldwijd verspreid. De schimmel gaat tot in de schors van de plant en blijft de gastheer niet trouw. Wanneer de gastheer sterft of onvoldoende koolstof of suikers geeft, zal de schimmel zich verplaatsen binnen het ectomycorrhizale veld.

Hier is dus sprake van een polygame wisselwerking tussen de plant en de schimmel die je kan vergelijken met een vrije markteconomie. Zowel de plant als de schimmel kunnen de samenwerking stopzetten met een bepaalde schimmel of plant om via een andere samenwerking meer voeding te krijgen. Dit is de reden waarom paddenstoelen niet altijd op dezelfde plek groeien. Binnen wijd verspreide ectomycorrhizale netwerken worden water en voedingsstoffen (her)verdeelt in het net en niet opgeslagen. Vraag en aanbod dicteren de stromen.

De ENDOmycorrhiza is dus zeer plaatselijk en monogaam en stokeert water en voedingsstoffen als een batterij die leeg kan geraken onder bepaalde condities. De ECTOmycorrhiza is wereldwijd verspreid, gaat veel dieper, is polygaam en (her)verdeelt water en voedingsstoffen in haar netwerk als daar nood aan is.

Deze twee velden hoeven daarom niet perse tegenpolen te zijn. In de diversiteit van de natuur bestaan specifieke boomsoorten die deze twee velden met elkaar kunnen verbinden. Door deze specifieke verbindingsmogelijkheden kunnen ENDOmycorrhizale planten profiteren van het ECTOmycorrhizale veld en zo ook hun water en voedingsstoffen bij droogte uit dit veel diepere netwerk gaan zoeken.

Deze verbindende bomen hebben uiteraard een sleutelrol in de aanplant en uitbreiding van myceliumbossen. Op deze manier kunnen onze landbouwgewassen aangesloten worden op het veel sterkere ECTOmycorrhizale veld zodat de bemesting en bewatering ondergronds kan gebeuren en onze gewassen beter bestand zijn tegen extreme droogte en andere klimaatsveranderingen. Onze voedsellandschappen worden veerkrachtiger in dit landbouwmodel.

Aan de rand van het myceliumbos worden tevens verbindende soorten van 1-jarigen geplant die de juiste verbinding maken met de opbrengstteelten en het myceliumbos. Deze specifieke soorten van 1-jarigen zullen het bestaand ondergronds netwerk gebruiken om de landbouwgewassen, boomgaarden, bloemenvelden etc. van voeding en water te voorzien.

Kort samengevat werken we met 90% van onze landbouwgewassen in een (plaatselijk) endomycorrhizaal veld terwijl het veel sterkere ectomycorrhizale veld (van eiken, beuken, dennen, en zo meer) daartegen botst. Daarom moeten akkers momenteel geploegd en intensief bemest worden met voedingsstoffen en water. Door het planten van specifieke soorten van bomen en 1-jarige planten kunnen deze twee velden met elkaar verbonden worden zodat onze landbouwgewassen ondergronds kunnen gevoed worden en het hele voedingslandschap veerkrachtiger wordt, hetgeen cruciaal wordt in een veranderend klimaat.

Wij van ChampigOui kweken bovenstaande beschreven specifieke bomen en planten vanuit zaailingen op om ook bij u deze gewenste ondergrondse verbinding aan te leggen. Allereerst brengen we het bestaand myceliumveld in kaart en zullen u vanuit die kennis en vanuit uw behoeftes de juiste aanplantingen adviseren én uitvoeren indien gewenst.

In een volgende blog: permycultuur praktijkvoorbeelden vanop Jaarhof De Broederie

Onder de loep: de symbiotische relatie van plantenwortels met mycelium!

Permycultuur praktijkvoorbeelden: pruikzwammenteelt - de gastronomisch medicinale paddenstoel van de keizers

Regeneratieve landbouw via mycelium en Permycultuur (Permanente Mycelium Cultuur)